Indywidualny program rehabilitacji w ZPChr. Artykuł POPON w Gazecie Podatkowej

Indywidualny program rehabilitacji w ZPChr. Artykuł POPON w Gazecie Podatkowej

Przedsiębiorca prowadzący zakład pracy chronionej tworzy zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Część środków tego funduszu, nie mniejszą niż 15%, pracodawca może przeznaczyć na realizację zadań przewidzianych w indywidualnych programach rehabilitacji (IPR). Pracodawca może kosztem puli ogólnej przeznaczyć na realizację IPR więcej środków. Podobnie jak w odniesieniu do pozostałych części funduszu, jeśli nie jest możliwe wykorzystanie środków na realizację IPR we wskazanym udziale do końca roku, następującego po roku, w którym środki zostały naliczone na ZFRON, niewykorzystana kwota podlega zwrotowi do PFRON.

Zakres IPR
Podstawowym dokumentem określającym w zakładzie zasady wydatkowania środków na cele związane z realizacją IPR jest regulamin ZFRON. Dokument ten wskazuje tryb tworzenia programów, sposób powołania komisji przygotowującej je oraz merytoryczne wymagania dokumentu. Może również wskazywać wzór indywidualnego programu rehabilitacji obowiązujący w zakładzie.

Indywidualnym programem rehabilitacji może być objęty każdy, zatrudniony w chwili tworzenia programu i wypłacania pomocy, pracownik legitymujący się aktualnym orzeczeniem o niepełnosprawności (aktualnym zarówno na dzień przygotowania programu, jak i dyspozycji pomocy ze środków funduszu). Indywidualne programy rehabilitacji powinny być kierowane przede wszystkim do osób, które posiadają najniższe kwalifikacje lub z uwagi na niepełnosprawność mają utrudnione samodzielne wykonywanie pracy. Programem objęci mogą być również pracownicy, którzy utracili zdolność do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku lub zmieniają kwalifikacje zawodowe. Jeśli jednak w zakładzie wszystkie takie osoby zostały objęte wsparciem w formie IPR, a zakład nadal dysponuje środkami, zasadne jest finansowanie pomocy pracownikom niepełnosprawnym, którzy nie znajdują się w wymienionej grupie, jeśli IPR wykaże występowanie u tych pracowników ograniczeń zawodowych. Nie jest dopuszczalne udzielanie pomocy dla byłych pracowników ani osobom, których orzeczenie o niepełnosprawności utraciło ważność. Udzielenie pomocy nie wymaga podjęcia żadnych działań ze strony pracownika. Nie jest wymagany jego wniosek, choć jego złożenie powinno obligować komisję powołaną do tworzenia IPR do przeanalizowania sytuacji zawodowej pracownika i zasadności udzielenia mu wsparcia, jeśli jest ono niezbędne do zmniejszenia ograniczeń zawodowych. Zasadniczo bowiem to komisja wykazuje inicjatywę w podjęciu działań zmierzających do objęcia pracownika programem. Pracownik powinien jednak uczestniczyć w pracach w zakresie, w jakim jest to niezbędne.

Ograniczenia zawodowe
Kluczowe dla ważności programu jest ustalenie występowania ograniczeń zawodowych w sytuacji zawodowej pracownika, jak również rozsądne wykazanie powiązania pomiędzy ich występowaniem a zaproponowanymi metodami ich eliminacji lub ograniczenia.

Ograniczenie zawodowe to wszelkie bariery, które stoją na drodze do pełnego i swobodnego wykonywania zawodu zgodnego z preferencjami oraz predyspozycjami zawodowymi pracownika. Ograniczenia zawodowe mogą polegać na niedostatecznych kompetencjach, czyli braku odpowiedniego wykształcenia lub niezbędnych kursów zawodowych. Mogą również się przejawiać w barierach funkcjonalnych, organizacyjnych lub komunikacyjnych na stanowisku pracy. Mogą one też leżeć w sferze zdrowotnej lub socjalnej pracownika, która powoduje, że nie jest on w stanie podjąć lub prawidłowo wykonywać swoich obowiązków.

Ustalenie ograniczeń zawodowych następuje w części IPR, jaką jest diagnoza sytuacji zawodowej pracownika niepełnosprawnego. Natomiast cel programu rehabilitacji to nic innego, jak wskazanie ograniczeń zawodowych, jakie muszą być wyeliminowane lub zmniejszone, by następnie w ramach przewidzianych metod realizacji programu je wyeliminować. Wspominanymi metodami są przede wszystkim wydatki, jakie przewidziane są w programie. Wskazać jednak należy, że IPR może wskazywać na działania nie-wymagające ponoszenia kosztów, jak np. zmiany organizacyjne.

Komisja rehabilitacyjna
Każdy program jest tworzony przez komisję rehabilitacyjną. W jej skład wchodzi przede wszystkim lekarz (lub pielęgniarka) wykonujący świadczenia zdrowotne na rzecz zakładu. Wśród członków komisji znaleźć się musi też doradca zawodowy. Alternatywnie doradcę zawodowego może zastępować instruktor zawodu. Trzecim członkiem komisji jest osoba zajmująca się problematyką rehabilitacji u pracodawcy prowadzącego zakład. Ta funkcja wydaje się najbardziej niejasna w świetle szerokiej definicji „problematyki rehabilitacji”. W praktyce osobą tą jest pracownik, który zna sytuację pracowników, ich potrzeby w zakresie kwestii zdrowotnych, socjalnych i zawodowych.

Komisja opracowując program, nie opiera się na określonym katalogu dopuszczalnych wydatków. Rozpoznaje natomiast potrzeby pracowników w obszarze zawodowym i proponuje rozwiązania. Rozporządzenie w sprawie ZFRON wskazuje na obszary, w których mogą być dokonywane wydatki. Są to koszty doradztwa zawodowego w zakresie możliwości szkolenia, przekwalifikowania i dokształcania, specjalistycznych badań lekarskich oraz psychologicznych dla celów doradztwa zawodowego, szkolenia, przekwalifikowania oraz dokształcania w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych, wynagrodzenia pracownika sprawującego opiekę nad uczestnikiem programu rehabilitacji oraz członków komisji dostosowania miejsca pracy i stanowiska pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności. Rozporządzenie dopuszcza też inne koszty ponoszone w ramach realizacji programów rehabilitacji, co sprawia, że komisja nie musi ograniczać się do wymienionych kategorii.

Pomimo że program opracowuje komisja, to decyzję o przyznaniu pomocy podejmuje pracodawca lub upoważniona przez niego osoba.

Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zdnia 19.12.2007 r. w sprawie ZFRON (Dz. U. z 2015 r. poz. 1023)

Autor: Paweł Czapliński, Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
Źródło: Gazeta Podatkowa