07 sty Firmy w likwidacji nie płacą za to, że nie angażują ułomnych, artykuł POPON w Rzeczpospolitej
Pracodawcy, którzy nie zapewniają wymaganego poziomu zatrudnienia niepełnosprawnych, co miesiąc obowiązkowo zasilają Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Niektórzy są zwolnieni z takich wpłat.
To swoisty rodzaj kary za to, że f firmy czy urzędy nie zatrudniają osób z ułomnościami fizycznymi lub psychicznymi. A taki podstawowy wymóg wynika z ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. hr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji). Ci więc, którzy tego nie robią, muszą za to płacić. W myśl ustawy o rehabilitacji obowiązek ten zależy od posiadanego stanu zatrudnienia oraz wysokości wskaźnika zaangażowania osób z niepełnosprawnością.
W przeliczeniu na etaty
Co do zasady comiesięczne wpłaty obejmują tylko tych pracodawców, którzy mają co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty i jednocześnie nie osiągają co najmniej 6-proc wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych. Jeżeli więc firma ma np. 5 pracowników, w ogóle nie musi płacić za to, że nie angażuje niepełnosprawnych. Nie liczy też wskaźnika ich zatrudnienia. Jeżeli jednak ma co najmniej 25 etatów, pojawia się konieczność wyliczenia miesięcznego parametru, aby ustalić, czy sięga on 6-proc, czy nie.
Aby pracodawca prawidłowo określił stan załogi na poczet wpłat na PFRON, stosuje art. 21 ust. 5 ustawy o rehabilitacji. Zgodnie z nim do liczby pracowników nie wlicza niepełnosprawnych przebywających na urlopach bezpłatnych oraz pełnosprawnych zatrudnionych:
- na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,
- przebywających na urlopie rodzicielskim,
- przebywających na urlopach wychowawczych,
- nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo zastępczej,
- będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy,
- nieświadczących pracy wskutek uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego,
- przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy.
PRZYKŁAD
W grudniu 2013 r. pracodawca A miał 26-etatowe zatrudnienie i 7 proc wskaźnik niepełnosprawnych. Pracodawca B zatrudniał 12 pracowników i ma 6-proc wskaźnik, natomiast firma C angażowała 40 pracowników i legitymuje się 4-proc parametrem osób z ułomnością. Biorąc to pod uwagę, tytko pracodawca C musi co miesiąc zasilać PFRON za to, że nie zapewnia wymaganego poziomu zatrudnienia niepełnosprawnych. Spełnia bowiem warunek ż art. 21 ust. 1 ustawy o rehabilitacji (przy założeniu, że nie angażuje osób wyłączonych ze stanu załogi na mocy art. 21 ust. 5).
KTO ZWOLNIONY
Wpłacać nie muszą:
- pracodawcy zatrudniający mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny etat,
- pracodawcy osiągający wymagane przez ustawę (lub obniżone) wskaźniki zatrudniania niepełnosprawnych,
- pracodawcy prowadzący zakłady będące w likwidacji albo co do których ogłoszono upadłość,
- publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne niedziałające w celu osiągnięcia zysku, których wyłącznym przedmiotem działalności jest rehabilitacja społeczna i lecznicza, edukacja niepełnosprawnych lub opieka nad takimi osobami,
- domy pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej
- hospicja w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej
- placówki dyplomatyczne i urzędy konsularne, przedstawicielstwa i misje zagraniczne.
Pracodawca niejedno ma imię
Ustawa o rehabilitacji nie definiuje pojęcia „pracodawca”. Dlatego w związku z jej art. 66 należy odwołać się do art. 3 k.p.. Zgodnie z nim pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie miała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają pracowników. Z uwagi na tę definicję należy odróżnić pracodawcę będącego podmiotem zatrudniającym pracowników od zakładu jako placówki będącej miejscem świadczenia pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2010 r., Il PK 298/09).
Pracodawcami mogą więc być m.in. spółki prawa handlowego (osobowe i kapitałowe), spółki cywilne, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, stowarzyszenia, fundacje, jednostki administracji rządowej i samorządu terytorialnego, przedsiębiorcy prowadzący jednoosobowo działalność gospodarczą, a także podmioty i osoby nieprowadzące działalności gospodarczej (np. osoba fizyczna angażująca pracownika w celach prywatnych jako pomoc domową).
Przymiotem pracodawcy jest zdolność do samodzielnego zatrudniania pracowników na własną rzecz. Dlatego w praktyce pojawiają się problemy związane z wewnętrzną organizacją angażujących (np. odziały spółek handlowych). Odział spółki może być uznany za pracodawcę, jeżeli ma kompetencje do zatrudniania. Warunek ten jest istotny przy prawidłowym ustaleniu stanu personelu u pracodawcy.
PRZYKŁAD
Centrala spółki w Warszawie zatrudnia 24 osoby, natomiast jej oddział w Koninie w zakresie przyznanej kompetencji angażuje 28 pracowników Ani centrala, ani odział nie mają 6-proc wskaźnika osób z niepełnosprawnością. Taka struktura zatrudnienia oznacza, że pracodawcą zobowiązanym do obowiązkowych wpłat na PFRON jest tylko odział spółki w Koninie. Angażuje 25 osób w przeliczeniu na pełne etaty oraz nie wykazuje 6-proc wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych. Takiego warunku nie spełnia centrala spółki w Warszawie.
Zgodnie z art. 21 ustawy o rehabilitacji, oprócz pracodawcy mającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, u których wskaźnik niepełnosprawnych nie przekracza 6 proc, zobowiązane do wpłat są:
- państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne będące jednostkami budżetowymi, zakładami budżetowymi albo gospodarstwami pomocniczymi, instytucje kultury oraz jednostki organizacyjne zajmujące się statutowo ochroną dóbr kultury uznanych za pomnik historii, u których wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych wynosi poniżej 6 proc,
- publiczne i niepubliczne uczelnie, wyższe szkoły zawodowe, publiczne i niepubliczne szkoły, zakłady kształcenia nauczycieli oraz placówki opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjne, gdzie wskaźnik niepełnosprawnych załogi wynosi poniżej 2 proc.
Mateusz Brząkowski radca prawny
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych