12 sty Uwagi POPON do projektu Strategii 2030 w aspekcie zatrudnienia osób niepełnosprawnych
Zapraszamy do zapoznania się z uwagami POPON do wyżej wymienionego projektu Strategii 2030 w aspekcie zatrudnienia osób niepełnosprawnych (w załączniku).
Załącznik
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych jako organizacja reprezentująca interesy pracodawców osób niepełnosprawnych oraz działająca na rzecz pracowników niepełnosprawnych zatrudnionych na otwartym i chronionym rynku pracy w związku z prowadzonymi konsultacjami społecznymi przedstawia swoje uwagi na temat projektu – Długookresowa Strategię Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności. Wskazane uwagi dotyczą części, która opisuje problematykę zmian w systemie wsparcia zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
W odpowiedzi na wyzwania zdefiniowane w raporcie z 2009 r. i konieczność umiejscowienia Polski w nowym porządku światowym, do konsultacji społecznych przedstawiony został projekt nowego dokumentu – Długookresowa Strategię Rozwoju Kraju – Polska 2030. W projekcie tym ujęta została także problematyka zmian w systemie pomocy w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz nowej roli, jaką mają w nim odegrać pracodawcy z chronionego oraz otwartego rynku pracy. Główna teza Strategii, która dotyczy zatrudniania osób niepełnosprawnych w Polsce jest taka, że wzrost poziomu zatrudnienia tych osób, po zwiększeniu ich średniego poziomu wykształcenia i wyposażenia w praktyczne umiejętności przydatne na otwartym rynku pracy, musi zakładać stopniowe odchodzenie od systemu opartego na zakładach pracy chronionej oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) finansowanego z kar nakładanych na pracodawców nie zatrudniających osób niepełnosprawnych.
Jak czytamy w Strategii, w obecnym systemie nie ma praktycznych możliwości wzrostu zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zakładach pracy chronionej. Wynika to ze specyfiki (PFRON) oraz obowiązującej legislacji, regulującej zakres wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych w zakładach pracy chronionej (ZPChr). Ze względu na ograniczone środki PFRON nie jest w stanie wspierać zdecydowanie większej niż obecnie liczby osób zatrudnianych w ZPChr. Tym samym, wzrost zatrudnienia na otwartym rynku pracy osób niepełnosprawnych prowadzi do zmniejszania kar i ogranicza budżet PFRON, co z kolei wpływa na zakres wsparcia udzielanego osobom niepełnosprawnym.
Autorzy Strategii wskazują, iż nowy system powinien zostać wprowadzony po roku 2020, kiedy to wystąpią pozytywne efekty zmian w systemie kształcenia oraz zakładanej poprawy w dostępie do rehabilitacji. W systemie docelowym większość osób niepełnosprawnych byłaby zatrudniona na otwartym rynku pracy, zwiększając bazę podatkową (wpływy do budżetu państwa). Zakłady pracy chronionej natomiast, realizowałyby usługę społeczną polegającą z jednej strony na zatrudnianiu niepełnosprawnych, którzy z powodu deficytów nie są w stanie pracować na otwartym rynku pracy, z drugiej natomiast na przygotowywaniu do wejścia lub powrotu na rynek pracy osób z deficytami. Stymulowanie pracodawców powinno polegać na ograniczeniu ryzyka zatrudniania osób niepełnosprawnych poprzez usunięcie z prawa pracy stygmatyzacji dotyczącej np. godzin pracy czy wymiaru urlopu oraz na pokrywaniu kosztów inwestycji w specjalne dostosowane miejsca pracy. Zdaniem autorów Strategii, nie ma tutaj potrzeby wprowadzania specjalnych ulg podatkowych czy innych instrumentów wsparcia. Działania powinny być skierowane na usuwanie przyczyn (deficytów), z powodu których osoba niepełnosprawna jest uważana za gorszego lub droższego pracownika.
W Strategii wskazano, iż po roku 2020, w zależności od sytuacji budżetowej oraz poziomu oszczędności uzyskanych w wyniku racjonalizacji wydatków na politykę społeczną wskazane byłoby odejście od obecnego modelu finansowania systemu wspierania zatrudnienia oraz rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Finansowanie z kar nakładanych na pracodawców powinno być sukcesywnie zastępowane przez finansowanie z innych źródeł jak np. Fundusz Pracy (spadek bezrobocia i wzrost stopy zatrudnienia powinien przynieść tutaj dodatkowe dochody), czy podatek akcyzowy. Możliwe są tu również inne rozwiązania.
Zdaniem Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych przytoczone wyżej tezy Strategii dotyczące wizji zmiany systemu wsparcia zatrudniania osób niepełnosprawnych idą zbyt daleko i nie uwzględniają specyfiki zatrudniania osób z niepełnosprawnością oraz roli, jaki pełnią w nim zakłady pracy chronionej.
Liczne propozycje i postulaty zmiany systemu funkcjonowania systemu promowania i wsparcia w zatrudnieniu osób z niepełnosprawnością wydają się być niedopracowane i oparte na wątłych przesłankach. Przede wszystkim należy wskazać, że propozycje zawarte w Strategii „wywracają do góry nogami” zatrudnianie niepełnosprawnych w Polsce. Likwidacja obowiązkowych wpłat na PFRON przez pracodawców niezatrudniających niepełnosprawnych i zastąpienie jej bliżej niesprecyzowanymi „innymi rozwiązaniami” to tylko przykład ogólnikowości tez Strategii, które dotyczą zatrudniania niepełnosprawnych.
Przede wszystkim nie można się zgodzić na likwidację uprawnień przysługujących obecnie zakładom pracy chronionej. Po zmianach wprowadzonych przepisami ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r. Nr 226, poz. 1475) uprawnienia ZPChr uległy i tak zmniejszeniu i wywołały niekorzystne skutki w kontekście zatrudniania niepełnosprawnych. Argumentowi likwidacji ZPChr wskazanemu w Strategii nie towarzyszą żadne plany w zakresie zmniejszenia obowiązków prowadzącego zakład pracy chronionej czy sposobów wydatkowania zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON). Strategia bardzo lakonicznie wspomina tylko, iż zakłady pracy chronionej realizowałyby usługę społeczną polegającą, z jednej strony na zatrudnianiu niepełnosprawnych, którzy z powodu deficytów nie są w stanie pracować na otwartym rynku pracy, z drugiej natomiast na przygotowywaniu do wejścia lub powrotu na rynek pracy osób z deficytami.
Zdaniem POPON należałoby w Strategii wskazać takie rozwiązania, które zapewniłyby zakładom pracy chronionej odpowiednie wsparcie zachęcające wielu przedsiębiorców do uzyskania statusu, ale które jednocześnie nie doprowadzałyby do faktycznej likwidacji ZPChr, co po wprowadzeniu planów zawartych w Strategii będzie miało miejsce.
Ważną kwestią związaną z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych jest także otwarty rynek pracy. W zamyśle autorów Strategii większość zadań i obowiązków dotyczących rehabilitacji zawodowej i społecznej miałaby być wykonywana także przez tych pracodawców, co argumentowane jest wzrostem zatrudnienia na rynku otwartym. Oczywiście jako organizacja pracodawców odnotowaliśmy ten fakt i bardzo nas to cieszy, ponieważ popieramy każdą formę zatrudnienia, która daje satysfakcję i utrzymanie osobom niepełnosprawnym. Wzrost zatrudnienia w tym segmencie przedsiębiorców to efekt m.in. wielu kampanii informacyjnych i akcji uświadamiających, takich jak LODOŁAMACZE, konkurs prowadzony przez naszą Organizację od 6 lat, których celem jest pokazanie, że zatrudnienia niepełnosprawnych to korzyść nie tylko dla tych osób, ale także satysfakcja dla pracodawcy.
Zwracamy też uwagę, na fakt, iż z danych Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (SODiR) wynika, iż obecnie to w zakładach pracy chronionej zatrudnionych jest najwięcej niepełnosprawnych a co za tym idzie to na nich ciąży większość obowiązków związanych z rehabilitacją osób niepełnosprawnych w Polsce. Natomiast obowiązki, które nakładane są na przedsiębiorców z otwartego rynku pracy stanowią tylko ułamek obowiązków nałożonych na ZPChr. Ta dysproporcja z pewnością już rzutuje na całą sytuację związaną z zatrudnieniem osób z niepełnosprawnością i jest wysoce prawdopodobne, że będzie skutkować dalszą rezygnacją ze statusu ZPChr a więc i zwolnieniami niepełnosprawnych pracowników.
Likwidacja zakładów pracy chronionej z pewnością nie spowoduje, że pracodawcy z otwartego rynku będą w takim stopniu jak ZPChr zatrudniały niepełnosprawnych. Nie można zapominać, że zatrudnianie osób z niepełnosprawnością związane jest także z wieloma innymi barierami, które wynikają z m.in. z wykształcenia oraz przystosowania do pracy na danym stanowisku.
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych popiera postulat działań związanych ze wzrostem zatrudnienia niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy, ale przy zachowaniu mechanizmów, które będą wspierały zatrudnienie w zakładach pracy chronionej co w naszej ocenie powoduje, że rynek zatrudniania osób niepełnosprawnych nie załamie się, ale będzie mógł się rozwijać.
Odnosząc się natomiast do tematu związanego z funkcjonowaniem Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych POPON uważa za zasadne wprowadzenie zmian, mogących wpłynąć na stabilizację sytuacji finansowej PFRON, bez negatywnych skutków dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, jednakże idących w kierunku możliwości zwiększenia dotacji budżetowej dla PFRON oraz zwiększenia przychodów z tytułu wpłat na PFRON i podjęcia działań wyłącznie w tym właśnie zakresie.
Podsumowując, wskazana w Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju – Polska 2030 wizja zmiany systemu wsparcia zatrudnienia osób niepełnosprawnych powinna ulec gruntownej zmianie. Tym samym Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych sprzeciwia się wskazanych pomysłom zawartym w Strategii i oczekuje, że argumenty wielokrotnie przedstawiane przez pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne zostaną w końcu wysłuchane i wcielone w życie, także w tekście poprawionej wersji przedmiotowej Strategii.
Mamy nadzieję, że uwagi przedstawione w niniejszym piśmie zostaną uwzględnione przy dokonywaniu przez Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów korekty głównym założeń Strategii. Dla społeczności osób niepełnosprawnych oraz zatrudniających ich pracodawców będzie to znak, że ich i interes nie jest stronie rządowej obojętny.
