30 wrz W regulaminie należy określić katalog poszczególnych wydatków ZFRON – doradca prawny POPON Mateusz Brząkowski dla Dziennika Gazety Prawnej
Szczegóły dotyczące treści takiego regulaminu zawarte zostały w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (dalej jako rozporządzenie).
Ustawodawca w art. 33 ust. 9 ustawy wskazał, że dysponentem zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) jest pracodawca. Oznacza to, że wyłączną kompetencję uregulowania zasad dysponowania środkami zakładowego funduszu rehabilitacji ma pracodawca wraz ze wskazanymi w rozporządzeniu podmiotami.
Treść regulaminu
W myśl przepisu par. 5 rozporządzenia pracodawca ustala zakładowy regulamin wykorzystania środków funduszu rehabilitacji w uzgodnieniu z:
osobami zapewniającymi doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne na rzecz niepełnosprawnych pracowników tego zakładu;
działającymi w zakładzie związkami zawodowymi lub, w przypadku ich braku, przedstawicielami wybranymi przez niepełnosprawnych pracowników.
Przykład. Bezprawne działanie pracodawcy
Pracownik jest osobą niepełnosprawną. Złożył u pracodawcy wniosek o przyznanie pomocy indywidualnej. Chciał uzyskać pożyczkę na zakup leków. Jednakże pracodawca odmówi) udzielenia pomocy, motywując to tym, że w regulaminie znajduje się zapis, iż pożyczka nie może być udzielona osobie niepełnosprawnej mającej ustalone prawo do emerytury. Jednakże zapis regulaminu jest sprzeczny z przepisami prawa, ponieważ pracodawca zobligowany jest do zapewnienia równego dostępu do wsparcia z ZFRON dla adresatów poszczególnych form pomocy. Dlatego też regulamin nie może zawierać zapisów, które uzależniają przyznanie pomocy od dodatkowych kryteriów, które nie zostały wskazane w rozporządzeniu.
Uzgodnień należy dokonać w ustalonym przez strony terminie, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia przedłożenia przez pracodawcę regulaminu do uzgodnienia.
W przypadku braku uzgodnienia – po upływie tego terminu – regulamin ustala sam pracodawca. Niezwłocznie po jego ustaleniu regulamin podaje się do wiadomości pracowników zakładu przez jego ogłoszenie w miejscu ogólnie dostępnym.
W regulaminie należy określić przede wszystkim katalog poszczególnych wydatków ZFRON, szczegółowe zasady wykorzystywania środków funduszu oraz tryb składania i rozpatrywania wniosków oraz przyznawania świadczeń z pomocy indywidualnej.
Regulamin powinien dotyczyć poszczególnych wydatków tworzących ZFRON, czyli:
- puli ogólnej, tzw. duży zFRON – maksymalnie 75 proc. środków ZFRON,
- środków przeznaczonych na pomoc indywidualną – co najmniej 10 proc. środków ZFRON,
- środków przeznaczonych na indywidualne programy rehabilitacji (IPR) -co najmniej 15 proc. środków ZFRON.
Regulamin powinien także określać szczegółowo rodzaje wydatków, na które przeznaczane są środki ZFRON, wskazane w par. 2 pkt 1-13 rozporządzenia.
Pomoc indywidualna
Najwięcej miejsca w regulaminie pracodawca powinien poświęcić na zasady przyznawania pomocy indywidualnej. W związku z tym, że pomoc ta jest dla pracowników niepełnosprawnych przyznawana na wniosek, w regulaminie powinny znaleźć się zapisy dotyczące m.in. zasad udzielania pomocy indywidualnej, osób uprawnionych do ubiegania się o pomoc, formy pomocy oraz katalog wydatków, które mogą być finansowane w ramach pomocy indywidualnej. Można także wskazać, np. za jaki okres wstecz osoba niepełnosprawna może otrzymać pomoc indywidualną oraz przygotować wzór wniosku o udzielenie pomocy indywidualnej, który będzie stanowił załącznik do regulaminu. Zgodnie z par. 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia środki funduszu rehabilitacji w ramach pomocy indywidualnej przeznacza się m.in. na następujące rodzaje wydatków:
- zakup leków i innych niezbędnych środków medycznych,
- adaptację i wyposażenie mieszkań, budynków mieszkalnych oraz obiektów zamieszkanych przez osoby niepełnosprawne lub przeznaczonych dla nich, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
- usprawnianie fizyczne,
- utrzymanie przez osoby niewidome psa przewodnika,
- zakup wydawnictw i pomocy dydaktycznych stosownie do potrzeb osób niepełnosprawnych,
- opłacanie tłumacza języka migowego,
- zwrot kosztów ubezpieczeń komunikacyjnych oraz ryczałtu za używany własny pojazd mechaniczny do celów pozasłużbowych dla osób zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz dla osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności z uszkodzeniem narządu ruchu,
- dojazdy do pracy i z pracy osób niepełnosprawnych mających trudności w korzystaniu z publicznych środków transportu,
- odpłatność za kształcenie lub dokształcanie, w tym również w szkołach średnich i wyższych,
- opłacanie składki na indywidualne ubezpieczenia osób niepełnosprawnych,
- odpłatność za podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną oraz poradnictwo i usługi rehabilitacyjne.
Przykład. Niezgodne z prawem zapisy regulaminu
Pracownica niepełnosprawna wykonuje pracę w zakładzie pracy chronionej. Zwróciła się do swojego pracodawcy z wnioskiem o przyznanie pomocy indywidualnej. Pracodawca jednak wniosek odrzucił, uzasadniając to tym, że jest ona zatrudniona na 1/2 etatu. Natomiast regulamin ZFRON zawiera zapis, że pracownik może składać wniosek o pomoc indywidualną, jeżeli jest zatrudniony na co najmniej 3/4 etatu. Zapis ten jednak różnicuje pracowników niepełnosprawnych ze względu na wymiar etatu, co jest niezgodne z zapisami ustawy i rozporządzenia. Dlatego wskazany zapis powinien zostać usunięty z regulaminu ZFRON.
Regulamin ZFRON powinien precyzyjnie określać zasady dostępności środków dla osób niepełnosprawnych na realizację poszczególnych celów w zakresie wynikającym z ustawy i z rozporządzenia. Nie może on być jednak sprzeczny z obowiązującym prawem, w tym z przepisami mającymi zastosowanie do wydatkowania środków ZFRON.
Powołanie komisji
Żaden przepis ustawy ani rozporządzenia nie nakłada na pracodawcę ZPChr obowiązku powoływania osobnej komisji do rozpatrywania wniosków o pomoc indywidualną.
Z uwagi na to, iż przepisy nie nakazują tworzenia takiej komisji, kwestia jej istnienia, składu i sposobu powoływania powinna być ustalona w regulaminie wykorzystania środków ZFRON.
W kontekście wprowadzania do regulaminu przez pracodawcę ograniczeń dotyczących przyznawania pracownikom pomocy indywidualnej Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w stanowisku z 19 stycznia 2009 r. (BON-I-52312-609-PM/08) stwierdziło, iż regulamin może ograniczać pracownikom możliwość ubiegania się o pomoc indywidualną ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji w przypadku wcześniejszego nieprawidłowego postępowania przy ubieganiu się i korzystaniu ze środków tego funduszu. Należy jednak podkreślić, że wskazana jest duża ostrożność i rzetelność w kwestii ograniczania dostępu do wsparcia ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji oraz stworzenie drogi odwoławczej dla pracownika.
Podstawa prawna:
- Art. 33 ust. 4 i 9 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t. j. Dz.U. z 2011 r. nr 127 poz. 721). Par. 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 245. poz. 1810).
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna
Autor: Mateusz Brząkowski, doradca prawny Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
